Weet je wat eigen onontbeerlijk is bij alle soorten onderzoek? Naast de verwachte buitenissige hoeveelheden cafeĂŻne, een zekere minachting voor het feit dat je leven eindig is en het genadiglijke bestaan van afhaalmaaltijden wanneer je moet overwerken, natuurlijk.1 Tabellen! En dit zette mij aan het denken: wanneer ging men eigenlijk werken met tabellen in het oude MesopotamiĂ«? Met andere woorden: waren er in het spijkerschrift reeds alternatieven voor computerprogrammaâs als Excel en Calc, die vandaag de dag zo alomtegenwoordig zijn? Zoals met veel van de vragen die we hier op Bildingblocks proberen te beantwoorden â en Ă©Ă©n van de reden dat deze blogs vaak met tussenpozen verschijnen â bleek deze kwestie veel ingewikkelder te liggen dan je aanvankelijk zou verwachten. Maar men kan wel zeggen, al was het alleen maar voor mijn mentale gezondheid, dat dergelijke complicaties een onderwerp nog interessanter maken om uit te leggen dan het al was.
Categorie archieven: Mesopotamische oudheid
Vergeten goden #2: Waar is Marduk gebleven?
Weet je wat een ontgoochelend feitje is dat mij met beide benen stevig op de grond houdt? Dat er ooit een tijd was â hoe moeilijk voorstelbaar ook â dat mensen niet de machtige en aloude Mesopotamische god Marduk vereerden. En weet je wat nog relativerender werkt? Dat op een gegeven moment mensen stĂłpten met het vereren van Marduk! Vandaag zullen we daarom kijken naar de opkomst en teloorgang van deze indrukwekkende Mesopotamische god, van wie niemand in het tweede millennium voor onze jaartelling had kunnen bevroeden dat deze zijn voorname positie ooit zou kwijtraken.1 Maar niets is voor altijd en wanneer de tijdperken elkaar in rap tempo opvolgen, kunnen zelfs goden in de voetnoten van de geschiedenis belanden. Welkom bij het tweede deel van mijn altijd opbeurende serie over vergeten goden!
Hoe Ă©Ă©n nieuw woord ons begrip van het Gilgamesj Epos verrijkte
Veel van onze huidige kennis is slechts voorlopig. Zeker waar het de geesteswetenschappen betreft kunnen we altijd nog nieuw bewijs vinden, frisse theorieĂ«n bedenken die leiden tot verhelderende interpretaties van ons onderzoeksmateriaal of gebruik maken van de vooruitgang in andere vakgebieden.1 En de nieuwbakken inzichten binnen de geesteswetenschappen die daaruit voortkomen, kunnen we vervolgens inzetten om nog meer nieuw bewijs te vinden, weerom fijnmaziger theorieĂ«n op te zetten en wetenschappers binnen andere velden op onze beurt bij te staan.2 Dat dit soort ontwikkelingen mogelijk zijn, betekent niet perse dat geleerden er eerst naast zaten â integendeel zelfs! Ons begrip kan ook verbreed of verrijkt worden. En de oorzaak voor zulk een verbreed of verrijkt begrip kan nogal mondain zijn. EĂ©n woord voldoet soms al! En aangezien we op dit blog meestal niet om woorden verlegen zitten, zullen we vandaag bespreken hoe een nieuw ontdekt woord van het Gilgamesj Epos zorgde voor een beter begrip van dit beroemde verhaal uit het West-AziĂ« van de oudheid.
Lees verder Hoe Ă©Ă©n nieuw woord ons begrip van het Gilgamesj Epos verrijkte
Vergeten goden #1: Heeft NingSimug bestaan?
Veel van mijn lezers zullen zich, zo neem ik aan, neergelegd hebben bij het macabere feit dat zij uiteindelijk vergeten zullen raken na hun dood. Want de meesten van ons zullen zelden herinnerd worden nadat iedereen die ons gekend heeft eveneens het loodje heeft gelegd. Maar men zou toch niet denken dat de goden eenzelfde lot beschoren is! Zij hebben immers een hoop volgelingen verzameld en hun eredienst is vaak ook nog eens geïnstitutionaliseerd. Zelfs goden ontkomen echter niet aan de vergetelheid, of dit nu is na kortere of langere tijd. En velen van hen maken tegenwoordig alleen nog acte de présence in latere verslagleggingen van oude godsdiensten.1 Met deze nieuwe serie ben ik van plan een aantal van deze vergeten goden aan jullie voor te stellen en daarmee zoveel mogelijk interessante aspecten van antieke religies, gebruiken en overtuigingen voor het voetlicht te brengen. Deze week buigen we ons over het bestaan en de leefwereld van een godheid uit het oude West-Azië: NinSimug.
Waar was Mesopotamië? Het nut van micro-ecologiën
Dat de meeste mensen niet doorlopend nadenken over de oorsprong en de regelmatig subtiel bijgestelde betekenissen van woorden uit hun dagelijkse taalgebruik â zeker als zij geen blogs schrijven voor andermans leesplezier â betekent niet dat dit geen nuttige activiteit is.1 Specifiek waar het geografische aanduidingen betreft die zo diep geworteld zijn dat we er amper nog over nadenken, zoals de Mediterraanse of Mesopotamische oudheid. Want het is interessant om uit te zoeken onder welke omstandigheden zulke grote gebieden gedurende zulke lange perioden terecht kunnen worden beschreven met Ă©Ă©n woord en wanneer dit juist belangrijke onderverdelingen en lokale ontwikkelingen verhult. Indien men bijvoorbeeld mensen hun verhouding tot hun directe leefomgeving bestudeert â of het daarbij nu gaat om ideologie, economie of enig ander aandachtspunt â kan het lonen om vanzelfsprekend lijkende geografische gebieden onder te verdelen in zogenoemde micro-ecologiĂ«n.2 Het is dit handige methodologische concept dat ik vandaag met jullie wil bespreken. En doorheen die bespreking komen we ook nog eens achter de herkomst van de benaming âMesopotamiĂ«â en enkele van de belangrijkste ecologische verschillen binnen deze uitgestrekte regio in de oudheid.
Lees verder Waar was Mesopotamië? Het nut van micro-ecologiën
De themaâs van mijn favoriete computerspellen van 2024
Nadat we vorige week mijn twintig favoriete albums van het vorige kalenderjaar bespraken, hebben we het deze week over drie computerspellen die uitkwamen in 2024 en die de lezers van dit blog stellig zullen interesseren. Want de themaâs die dit digitale entertainment schragen, bieden â hoop ik â een nieuw perspectief op enkele onderwerpen die reeds eerder aan de orde kwamen op Bildungblocks. Dit zijn ook, naar mijn mening, de beste computerspellen van het afgelopen jaar. De hiernavolgende opsomming kan daarom ook dienst doen als een lijst met mijn favoriete computerspellen van 2024.
Lees verder De themaâs van mijn favoriete computerspellen van 2024
Het AnzĂ» Epos: EĂ©n van de gaafste actiescĂšnes uit de Mesopotamische oudheid
Het is misschien een dooddoener, maar ik durf te beweren dat welhaast ieder mens een goed verhaal waardeert.1 We houden er immers allemaal van om vermaakt en ontroerd te worden. En enkelen van ons zijn zelfs gesteld op griezelen. Daarnaast kunnen we vaak gezichtspunten in verhalen ontwaren, die het overdenken waard zijn. En heel soms zien, lezen of ervaren we anderszins een verhaal dat zo goed is, dat we niet anders dan onder de indruk kunnen zijn van zulk een narratief kunststukje. De vindingrijke slotakte van een magische strijd met wapens en woorden tussen een Mesopotamische god en de vreeswekkende AnzĂ»-vogel, maakt de oude vertelling die wij nu kennen als het AnzĂ» Epos ongetwijfeld tot zoân verhaal.2
Lees verder Het AnzĂ» Epos: EĂ©n van de gaafste actiescĂšnes uit de Mesopotamische oudheid
A.I. en assyriologie
Onderzoek doen in de Assyriologie is niet alleen een intellectuele vreugde, het kan ook een oefening in dito verdriet zijn. Dat laatste zal wellicht als een verbazing komen voor degenen die al een aantal van mijn vrolijke blogs over de fascinerende wereld van het oude Nabije Oosten hebben gelezen. Het zit als volgt: hoewel wij heel veel nuttige bronnen hebben gevonden waaruit we veel te weten zijn gekomen, ontbreekt er nog steeds een hoop essentiĂ«le informatie.1 Als men bijvoorbeeld de op verhalen gerichte methodologieĂ«n van de ecologische geesteswetenschappen wil inzetten om te onderzoeken hoe mensen vroeger met de natuur omgingen, dan zijn er wel wat verhalen nodig.2 Wanneer zulke specifieke bronnen mettertijd verloren zijn gegaan, zoals het geval lijkt te zijn met het oude Elam â grofweg het zuidwesten en oosten van het huidige Iran â dan is het toepassen van zulke methodologieĂ«n schier onmogelijk.3 Maar laat ons niet tot wanhoop vervallen! Want er zijn waarschijnlijk nog immer  kleitabletten en soortgelijke documenten te vinden in tot nu toe onontdekte archeologische vindplaatsen. En daarnaast liggen er nog duizenden ongelezen fragmenten van kleitabletten, papyri en andere media in archieven te verstoffen, die wellicht al niet meer bestudeerd zijn sinds zij uit de grond werden gehaald. Deze laatste geruststelling komt echter met wat haken en ogen, aangezien er tot op heden simpelweg niet genoeg gespecialiseerde geleerden zijn geweest om al deze documenten te onderzoeken â als zij ĂŒberhaupt gelezen kunnen worden.4 Maar wat dat betreft is er ook goed nieuws: A.I., dat wil zeggen artificiĂ«le of kunstmatige intelligentie, kan ons hierbij helpen! Of toch niet?
âSuccessionâ in de bronstijd
Het laat zich makkelijk raden waarom het sardonische âSuccessionâ van kabelzender HBO Ă©Ă©n van de populairste tv-series van het afgelopen decennium was.1 We mochten meegenieten van een rijkdom die buiten het bereik van de meesten van ons ligt â of in ieder geval buiten die van mij! â en konden meeleven met een web van intrige, verraad en familieproblemen dat zelfs William Shakespeare zou kunnen bekoren. Het hart van de show â al bedoel ik dat louter spreekwoordelijk â is de relatie tussen Logan Roy, de oprichter en directeur van een waarlijk zakenimperium, en drie van zijn vier kinderen. Door ze de huid vol te schelden en andere vormen van mishandeling en verwaarlozing, probeert Logan Ă©Ă©n van zijn kinderen voor te bereiden op zijn baan. Geen van hen voldoet echter aan zijn verwachtingen.2 Maar zou je mij geloven, als ik je vertelde dat er niet alleen recente historische paralellen zijn waarin zulk een machtsstrijd wordt gecombineerd met een gestoorde familiedynamiek?3 De family Roy zou zich, wonder boven wonder, prima op zijn plek voelen in de bronstijd. Want de verhoudingen binnen de koninklijke familie van het toenmalige koninkrijk van Opper-MesopotamiĂ« waren wellicht net zo volatiel als bij de Roys â hoewel er iets minder vuilspuiterij aan te pas kwam.
Natuur, cultuur en het Gilgamesj Epos
Wat staat een mens te doen wanneer deze een verhaal treft over een standvastige vriendschap, het roekeloos trachten om roem en onsterfelijkheid te verwerven, en de onvermijdelijkheid van de dood? De tekst doorspitten op zoek naar ecologische themaâs, natuurlijk! En dat is wat wij vandaag gaan doen met het oudste bewaard gebleven epos ter wereld, het Gilgamesj Epos uit de Mesopotamische oudheid. En dit is een onderneming met een lange voorgeschiedenis. Het Epos voorzag toenmalige lezers namelijk reeds van verklaringen voor de wereld waarin zij leefden en geeft ons ook nu nog een inkijkje in de maatschappij die dit literaire kunststukje heeft voortgebracht.1 In dit blog zullen we trachten te ontrafelen hoe het Gilgamesj Epos zich verhoudt tot het concept wildernis en de regelmatig veronderstelde dichotomie tussen natuur en cultuur in het denken van de Mesopotamische oudheid.